Hoe groot is een risico?
Laatst bijgewerkt:
16-08-2023
Fine en Kinney
Bij Fine en Kinney worden drie aspecten van een risico beoordeeld:
- effect: het mogelijk gevolg (bijvoorbeeld blijvend letsel),
- kans: de kans op dat gevolg,
- blootstelling: de tijd dat men per dag bloot staat aan die kans.
Aan elk van die aspecten wordt een getalsmatige score toegekend. Door de drie scores met elkaar te vermenigvuldigen krijg je een totaalscore van het risico. Dat getal vergelijk je tot slot met de grenswaarden die Fine en Kinney ervoor aangeven.
Preventiemedewerker opleiding
Meer weten over de Fine en Kinney Methode en preventie? Schrijf u nu in voor de praktische 3 daagse preventiemedewerker opleiding van V-Kam Education!
Tips voor het gebruik
1. Met meer mensen samen invullen
De ervaring leert dat men Fine en Kinney het beste met meerdere mensen samen kan invullen, bij voorkeur ook met mensen die zelf bloot staan aan het risico. Dat geeft de best reproduceerbare scores en het beste draagvlak bij de betrokkenen. Het voorkomt bovendien blinde vlekken bij de invuller (dat men bepaalde aspecten van het risico onvoldoende onderkent). En het beperkt de kans dat men bewust probeert naar een hoge of lage score toe te redeneren.
2. Ongevalscenario vooraf duidelijk beschrijven
Aan te raden is om duidelijk te bepalen en op te schrijven welk ongevalscenario je veronderstelt. Want voor dat scenario bepaal je de scores. Dat duidelijke scenario helpt voorkomen dat je de kans op een beperkt ongeval combineert met het effect van een groot ongeval. Want een dergelijke combinatie zou een irreëel hoge risicoscore opleveren en daarmee een overschatting van het risico.
3 Meerdere ongevalscenario’s beoordelen
Meestal zijn er meer ongevalscenario’s denkbaar, met name wat betreft de ernst van het effect. Het advies is om dan de risicoscore van elk scenario te bepalen en de hoogste score bepalend te laten zijn voor de beoordeling.
4. Kans zorgvuldig bepalen
Vaak is het lastigste bij Fine en Kinney om de kans te bepalen dat het ongeval(scenario) zich voordoet. Daarbij kan het erg handig zijn als er informatie over ongevallen bekend is over een lange periode en/of van een grote groep medewerkers. Daarbij is ook belangrijk om rekening te houden met de vaardigheden e.d. van de personen die direct invloed hebben op de kans:
- rekening houden met vakmanschap en ervaring
Aan te raden is om goed rekening te houden met de ervaring en het vakmanschap van de persoon die bloot staat aan het risico. Die factoren zijn van grote invloed op de kans dat er iets mis gaat. Als daar geen rekening mee wordt gehouden, dan levert dat een irreëel grote risicoscore op. Als daar geen rekening mee wordt gehouden, is bijvoorbeeld het gebruik van een boormachine door een doe-het-zelver onverantwoord: men kan zo maar dwars door de eigen hand boren.
- Rekening houden met onachtzaamheid, vermoeidheid e.d.
Mensen maken fouten, hoe vakkundig iemand ook is en hoe goed iemand ook oplet. En die kans is groter in een omgeving waarin men relatief snel afgeleid kan worden, of als men wellicht vermoeid is of als sprake is van stress.
5 Effect van maatregelen beoordelen
Fine en Kinney is ook prima bruikbaar om de effectiviteit van maatregelen te beoordelen. Als een risico wordt aangepakt, is namelijk nog maar de vraag of de maatregelen voldoende zijn. Daarom heeft het zin om het risico ook te beoordelen na het treffen van de maatregelen. Als het risico na maatregelen aanvaardbaar klein blijkt te zijn, pas dan is duidelijk dat de maatregelen naar verwachting toereikend zijn.
Praktijkvoorbeeld knelgevaar kantbank
Situatie: Om de methode te verduidelijken wordt hier een praktijkvoorbeeld gebruikt. Het betreft een kantbank waar smalle metalen strips (5 cm breed, 1 m lang) met de hand worden vastgehouden als het mes tot op de strip zakt en vervolgens de strip vervormt. Het is werk dat iemand het grootste deel van de dag uitvoert.
Scenario: Iemand raakt met zijn vinger bekneld tussen strip en machine, op het moment dat de strip vervormd wordt.
Alternatief ongevalscenario
Verlies van vinger: ernstiger effect (score 7), maar aanzienlijk kleinere kans (score 3). Totaalscore dan 7x3x10= 210, met dezelfde beoordeling.
Risico na maatregelen
(Maatregel: een tang om de strip vast te houden tijdens het vervormen)
- Effect: letsel met verzuim: score 3
- Waarschijnlijkheid: alleen mogelijk in grensgeval: score 1
- Blootstelling: voortdurend: score 10
- Risicoscore: 3x1x10 = 30. Mogelijk risico, aandacht geboden.
Daarom is aanvullend goede instructie en toezicht aan te raden. Dan zakt de kans tot ‘alleen mogelijk in grensgeval’ met score 0,5. dan wordt de risicoscore 3×0,5×10=15, licht risico, (misschien) aanvaardbaar.
Kanttekening
Als men dit werk maar enkele keren per week uitvoert, wordt de score voor de blootstelling 3 (i.p.v. 10), en de totaalscore 7x3x3= 63. Dan is de conclusie dat maatregelen niet vereist zijn. Daar staat tegenover dat wettelijk gezien sowieso de verplichting geldt dit soort knelgevaar aan te pakken, dus ongeacht hoe vaak dit werk wordt uitgevoerd.
Praktijkvoorbeeld slechte bureaustoel
Situatie: Iemand voert bureauwerk uit op een ergonomisch slechte stoel.
Scenario: Persoon ontwikkelt rugklachten, met verzuim tot gevolg.
Beoordeling van risico
- Effect: letsel met verzuim: score 3
- Waarschijnlijkheid: ongewoon maar mogelijk: score 3
- Blootstelling: voortdurend: score 10
- Risicoscore: 3x3x10=90, belangrijk risico, maatregelen nemen
Alternatief scenario
Blijvende rugklachten, met als gevolg arbeidsongeschiktheid: ernstiger effect (score 7), maar aanzienlijk kleinere kans (score 1). De totaalscore is dan 7x1x1= 70.
Beperkingen van de methode
- De uitkomst is een indicatie van de ernst van het risico, niet meer dan dat.
- Voor psychosociale arbeidsbelasting en voor beleidsmatige zaken is de methode slecht toepasbaar. Voor dergelijke knelpunten is het mogelijke effect namelijk niet in de termen uit te drukken zoals die bij Fine en Kinney worden gehanteerd (dood, blijvend letsel).
Het advies is om bij dergelijke knelpunten de ernst in meer kwalitatieve zin te bepalen, door een onderlinge vergelijking van de knelpunten. Als knelpunten direct in strijd zijn met wettelijke voorschriften of met afspraken in het kader van een arbocatalogus, is aan te raden om ze als meest ernstig te beoordelen. - De methode houdt geen rekening met eventuele wettelijke voorschriften. Als je met Fine en Kinney een risico als aanvaardbaar beoordeelt, houdt dat dus niet in dat verlost bent van eventuele wettelijke verplichtingen.
- Een lage risicoscore kan wel een goede reden zijn om nog eens goed af te wegen hoe belangrijk het strikt nalaven van de wettelijke verplichting is, vooral als het nalaven erg lastig haalbaar is (technisch, organisatorisch, financieel).
- De methode houdt geen rekening met hoe mensen een risico ervaren. Het kan zo zijn dat Fine en Kinney een relatief lage risicoscore oplevert, maar dat het risico door direct betrokkenen toch als aanzienlijk groter wordt ervaren. Die ervaring is dan een gegeven op zich, waarvan je niet zo maar kunt stellen dat de ervaring daarom niet klopt.
Aan te raden is om dan goed na te gaan via gesprekken met de betrokkenen wat er allemaal een rol speelt bij hun inschatting van het risico. Het kan zo zijn dat ze het risico als onnodig beschouwen, bijvoorbeeld doordat ze zelf geen enkel belang hebben bij de bron van het risico, maar wel hinder ondervinden. Voorbeeld: een afzuiginstallatie voor houtstof staat in het magazijn naast een houtbewerkingafdeling: medewerkers in het magazijn maken zich zorgen over de veiligheid (en hebben last van het lawaai).
Bron: Paul Beumer/Werkenveiligheid.nl