Gevaarlijke machines en bewegende delen

Preventiemedewerker

In bedrijven worden er inspanningen gepleegd om machines veilig te krijgen of te houden. Management, preventiemedewerkers en veiligheidskundigen werken samen aan machinegerelateerde veiligheidsinspecties, verdiepende risico-inventarisaties, observaties van de machinegerelateerde werkprocessen en dergelijke. Doel van de inbreng van de preventiemedewerker is actief zoeken naar risico’s van machinegerelateerde draaiende delen.

Advies en ondersteuning wordt gegeven door de preventiemedewerker aan het betrokken management van hoog tot laag, en aan de ondernemingsraad.

Wetgeving

Op het gebied van machineveiligheid is een scala aan wetgeving opgesteld. Een deel van de wetgeving is gericht aan de ontwerper van de machine, een andere deel aan de gebruiker van de machine, de werkgever.

Wat betreft ontwerp is de Machinerichtlijn maatgevend. Hoe een machine veilig ontworpen zou kunnen worden staat bijvoorbeeld in de Gids voor toepassing van de Machinerichtlijn 2006/42/EG. Ook voor een leek is dit een interessante informatiebron. Het veilig gebruik van een machine is opgenomen in onder andere de Europese Richtlijn Arbeidsmiddelen.

Risico’s

Het hart van de wetgeving gaat over het voorkomen van risico’s op het ontstaan van ernstige incidenten door bijvoorbeeld vrij draaiende (machine)delen. Uit onderzoek en uitgevoerde risico-inventarisaties en -evaluaties blijkt dat veel werknemers op hun werk nog altijd in aanraking (kunnen) komen met draaiende delen van machines. In dergelijke gevallen is er iets mis met het ontwerp van de machine.
De risico’s zijn in alle fases van gebruik van een machine te herkennen, denk aan het opstellen en instellen van machines, productie, onderhoud, storing en modificatie. Daarom is in de machinerichtlijn gesteld dat machines pas op de markt mogen komen als deze aantoonbaar veilig zijn. De CE-verklaring van machines zou gebruikers moeten geruststellen dat machines veilig zijn in het gebruik. Helaas is dit niet altijd het geval. Machines met CE-markering kunnen onveilig in het gebruik zijn doordat de principes van veilig ontwerp niet zijn nageleefd.

Ontwerp van machines

Een belangrijk aspect in de Machinerichtlijn is de risicobeoordeling. Het doel hiervan is het bepalen en hierdoor bereiken van het benodigde veiligheidsniveau. De meest voor de hand liggende systematiek voor de risicobeoordeling is beschreven in de Europese norm EN-ISO 14121-1. Bronaanpak heeft altijd de voorkeur: voorkomen dat risico’s ontstaan. De basis voor de bronaanpak begint bij het ontwerp van de machine. De Machinerichtlijn legt een vaste volgorde op die een veilig ontwerp op de eerste plaats zet. Ook voor bestaande machines kan bronaanpak worden toegepast door bijvoorbeeld plaatsen van afschermingen rondom draaiende delen, het verwijderen van scherpe delen, kanten en uitstekende delen of het voorkomen dat een persoon in aanraking kan komen met deze delen. Ervoor zorgen dat werknemers een machine veilig kunnen bedienen is ook een vorm van bronaanpak.
Als laatste veiligheidsmaatregel kan worden genoemd het toepassen van beproefde veiligheidsprincipes zoals de plaatsing van een veiligheidsschakelaar, zodanig dat deze niet kan worden overbrugd (positieve bediening).

Levensfase machines

Machines kennen net als mensen een ‘levensfase’. Ze worden ontworpen, gekocht en geplaatst in bedrijven, er wordt mee gewerkt, er wordt onderhoud gepleegd en er vinden reparaties plaats. Ook dienen machines opgenomen te worden in een preventief systeem van inspectie. In de loop van de tijd voldoet de machine niet meer aan de eisen en moet worden aangepast. De aanpassingen kunnen van dien aard zijn dat er nieuwe risico’s ontstaan.

Procedure voor aanschaf, en instandhouden van gevaarlijke machines

Essentieel is dat in het Arbomanagementsysteem van de bedrijven opgenomen wordt dat de aanschaf, de modificatie, de verplaatsing en de samenvoeging van machines wordt beoordeeld door een preventiemedewerker met kennis van machineveiligheid. Het is zaak dat dit in een procedure wordt opgenomen zodat de technische dienst of de afdeling inkoop de juiste deskundige raadpleegt alvorens tot actie wordt overgegaan. Ook kan volgens een vastgestelde cyclus de bestaande machine worden gescreend op ontstaan van gevaarlijke omstandigheden zoals vrij draaiende delen, door het weghalen van afschermingen en dergelijke.

Conclusies
Machines kunnen een bron zijn voor het ontstaan van ernstige bedrijfsongevallen. Denk aan machines die niet veilig ontworpen zijn of die na verloop van tijd worden gewijzigd. Denk ook aan het weghalen van lastige afschermkappen of het overbruggen van beveiligingen.

Bij ontwerp, aanschaf, ingebruikname of wijziging is het daarom van belang om vast te stellen of de machines veilig zijn voor het feitelijk bedoelde gebruik.

Hoe wordt dit bepaald?
Een preventiemedewerker, eventueel ondersteund door een veiligheidskundige, kan vaststellen of een machine veilig is door een uitgebreide risicobeoordeling uit te laten voeren. Dit kan in kader van de RI&E- Arbeidsomstandigheden, of verdiepend o.b.v. de Richtlijn Arbeidsmiddelen. Er zijn checklists in omloop die vrij te gebruiken zijn. Hier is een voorbeeld opgenomen.

In het bijzonder is voor de preventiemedewerker een taak weggelegd. Kennis van machineveiligheid en van machinegerelateerde risico’s is daarbij essentieel. De preventiemedewerker kan zich laten ondersteunen door een veiligheidskundige. Op basis van de risicobeoordeling kan vastgesteld worden of de machine veilig te gebruiken is en of er maatregelen genomen moeten worden om de machine te laten voldoen aan de vereiste veiligheidsstandaard.

Bron: Werk&Veiligheid

Preventiemedewerker opleiding

Wilt u meer weten over Arbo en preventie? Schrijf u nu in voor de 3 daagse Preventiemedewerker opleiding.